abendua 23, 2019

GABONAK GAINEAN. 1969.

Berrogeita hamar urte eman dira argazkia egin zenetik, Ikastolako umeekin. Baliteke horietako batzuk aiton-amona izatea dagoenekoz, eta horrela bada aurten beraiekin aterako dituzte bilobak, Santo Tomasak bizitzera eta Olentzeroren ordezkariari gutuna ematera. Nabarituko al zuten orduko gaztetxo horiek harrez geroko gure gizartearen bilakaera?

Benetan aldatu delako. Gure ume eta maisu-andereñoak baserritarrez jantzita agertzen zaizkigu. Zorrak kitatzera jaitsiko al ziren herrira?  Izan ere, Santo Tomasetako egunetan garai zaharragoko baserritarrek baserriko jabeei errentak ordaintzen zizkieten. Eta dirutan zein espeziatan egiten zuten, garia, ortuariak... eta kapoiren bat edo beste eramaten zituzten haien etxeetara eta jabeak bakailu lehorrarekin itzularazi zituen baserrira... hurrengo urtera arte. Abestiak ere halaxe islatzen zuen operazio komertziala:
Tienen muchos baserris, emanak errentan
que cobran con regalos, Santo Tomasetan.
Hacen un bacalao, bi kapoiren truke
si no son muy gordos, gehiagoren eske
son tan usureros, ezin ase leizke.

ARGAZKIA ETA KOMENTARIOAK: JOSEMARI VELEZ DE MENDIZABAL

Han transcurrido cincuenta años desde que se hizo la fotografía. Son los niños/as de la Ikastola de Mondragón. Seguro que algunos de los fotografiados son hoy orgullosos abuelos/abuelas que saldrán en estas fiestas con sus nietos/as a disfrutar de los Santo Tomases o a echar la carta al mensajero de Olentzero. ¿Se habrán dado cuenta esos que hace medios siglo miraban modositos a la cámara, de lo mucho que ha evolucionado desde entonces nuestra sociedad?

Porque ha cambiado de raíz. Muchos de los que aparecen en la foto, tanto los pequeños como sus maisus y andereños, aparecen vestidos de caseros. ¿Bajarían aquel día a la calle a liquidar la deuda con el dueño del caserío? Porque en épocas pretéritas se aprovechaban los días 21 y 22 de diciembre para pagar la renta anual, y lo solían hacer en metálico y en especie (trigo, productos de la huerta... no faltando un par de capones) El propietario entregaba al casero un bacalao seco y lo despedía hasta el siguiente año. Había una canción que reflejaba aquella operación comercial:

Tienen muchos baserris, emanak errentan
que cobran con regalos, Santo Tomasetan.
Hacen un bacalao, bi kapoiren truke
si no son muy gordos, gehiagoren eske
son tan usureros, ezin ase leizke.

iruzkinik ez:

Argitaratu iruzkina