urtarrila 30, 2024

ZATIKETA. SANTA AGEDA. DIVISIÓN


“Santa Ageda bezpera degu...”  1964ko argazkia dugu oraingoa,  Zigarrolako Kataide baserrian aterata. Zatiketak segitzen zuen herriko bazterretatik zehar abestera ateratzen zirenen artean, bi kororekin. Argazkikoak, “San Frantzisko”koak ziren, Rafa Garzia Trincadoren zuzendaritzapean.

Zatiketen gaineko albistea dakart gaurkoan, baina 1929koari dagokiona. “El Pais Vasco” egunkarian, 1929ko otsailaren 3ko kronikan Arrasateko korrespontsalak behekoa zioen:

ARGAZKIA ETA KOMENTARIOAK: JOSEMARI VELEZ DE MENDIZABAL

“Es víspera de Santa Águeda...”  La fotografía de esta ocasión nos transporta a 1964, obtenida en el caserío Kataide de Zigarrola. Seguía la división entre los que salían a cantar, con dos coros por los rincones de la villa. Los de la foto eran de “San Francisco”, dirigidos por Rafa García Trincado.

Hoy traigo noticia de divisiones santaguediles en Mondragón, pero referida al año 1929. En el periódico “El País Vasco”, en su crónica del 3 de febrero de 1929, el corresponsal de Mondragón decía:

“Los coros de Santa Agueda se preparan con afán y entusiasmo para la tarde del próximo lunes entonar esa bella música y repetir como todos los años las virtudes de la Santa, mientras la “etxekoandre” refunfuña y el “etxejaun” sonriente introduce el pulgar y el índice en el bolsillo del chaleco, haciendo alarde de generosidad.

Un coro de este género, compuesto de disciplinadas voces que recorra la víspera de Santa Agueda algunas puertas cantando esta bella y tradicional composición, se capta bien pronto las simpatías de todos y no es posible dudar del buen éxito de la colecta; mas si por el contrario el grupo no se ha cuidado de otra cosa que de buscar un resultado positivo, con miras al banquetazo final, es ahí donde tropieza el clasicismo y la generosidad se ve menguada, en perjuicio, naturalmente de los coros y con él, de la tradición.

Además, el abuso que se hace de esta manifiesta generosidad, pone en guardia a los que con elogiable proceder hacen un reparto de la dádiva entre los grupos que acuden a su puerta, tornándose aquella sonrisa en despectiva mirada, quizás, para el último coro, para el rezagado.

Creemos sinceramente que la autoridad municipal debe evitar la duplicidad de estos coros, no autorizando la salida más que a uno de ellos, y sería aún más generoso el desprendimiento y altruista el proceder del coro de Santa Agueda que destinara su recaudación, en parte o íntegra, para algún fin benéfico local, bien para la Casa de Beneficencia o bien para las colonias escolares, en la seguridad de que su bondadoso gesto sería bien recibido y aplaudido a la vez”

SANTA AGEDAKO KOROAK ZATITUTA - LOS COROS DE SANTA AGUEDA DIVIDIDOS

https://1949arrasate.blogspot.com/2020/01/santa-agedako-koroak.html

urtarrila 23, 2024

KONTZEZINOAREN AURREAN - FRENTE A LA CONCEPCION


Astoaren ibilbideko paisaiak berritasuna erakusten zuen. Eta badirudi, buru makur, tristeziak gainditu duela animalia,  "Begira zertan amaitu diren Arrasateko eraikin zaharrenetakoaren hormak!" pentsatzen ariko balitz bezala. Eta horrela zen, Kontzezinoko komentu zaharra betiko erautsi baitzuten. 1979. urtea zen.

ARGAZKIA ETA KOMENTARIOAK: JOSEMARI VELEZ DE MENDIZABAL

El paisaje de la acostumbrada ruta del burro presentaba una novedad. Y parece que el animal, apesadumbrado con la cabeza gacha,  dice  Mira en qué han acabado los muros de uno de los edificios más antiguos de Mondragón!"  Efectivamente, había desaparecido el antiquísimo convento de la Concepción. Era 1979.


urtarrila 21, 2024

JON SAGASTA HIL DA

 Jon Sagasta hil da. Aspaldiko laguna, betiko adiskidea. Zaude bakean, Jon, eta gozatu horko futbolarekin! Beti arte.

Ha muerto Jon Sagasta. Compañero de siempre, amigo para siempre. Disfruta de la paz y del fútbol que ahí se juegue. No te olvidamos.



1962
1965, UCEA, Aranbarri eta Larraurirekin

1969, Real Sociedad

2021-09-30, Mojategin. Omenaldia, Sagasta, Larrauri, Aranbarri.


JON SAGASTARI BURUZ GEHIAGO

urtarrila 15, 2024

BAR LAGUNILLA

 

Arrasateko Bar Lagunillan 1955 inguruan egindako argazkia dugu gaurkoa. Erdian Bizkaiko Berrizen 1884an jaiotako Rafaela Gaztelurrutia Gorroño dugu. Bizente Arregirekin ezkondua, alargundu ostean Emilio Lagunilla suhiaren Lagunilla tabernaren kargu egin zen, Karmen eta Rosario alaben laguntzarekin. Oso sukaldari ona zen Rafaela eta ez zitzaion bezerorik falta izaten. Gatz eta piperra saldoka erakusten zuen emakumea zen berriztarra.

Argazkian, Rafaelaren ezkerrean, Faustino Velez de Mendizabal  Zubia arrasatearra dago, “Vivillo” gaitzizenez ezagutua, gaztaroan pilotan erakutsitako trebetasuna zela eta. Mondragones txapeldun handiarekin batera hamaika partidutan aritu zen Faustino. Gaueroko bezeroa ei zen Lagunillan. Hirugarrena, Pako dekoradore gasteiztarra, Arrasatetik zebilenean ez zuen hutsik egiten tabernan.

ARGAZKIA ETA KOMENTARIOAK: JOSEMARI VELEZ DE MENDIZABAL

La foto de hoy está realizada en el Bar Lagunilla de Mondragón hacia 1955. En el centro Rafaela Gaztelurrutia Gorroño, nacida en 1884 en Berriz (Bizkaia). Casada con Bizente Arregi, al enviudar se hizo cargo del bar Lagunilla abierto por su yerno Emilio Lagunilla, con la ayuda de sus hijas Cármen y Rosario. Rafaela era muy buena cocinera y no le faltaban clientes. Mujer salerosa,  gozaba de gran simpatía en la villa.

A la izquierda de Rafaela, aparece el  mondragonés Faustino Velez de Mendizabal Zubia, conocido como “Vivillo” por su habilidad de jóven en el juego de pelota a mano. Faustino hizo pareja en innumerables partidos con el campeonísimo Mondragonés. Era cliente diario en la taberna Lagunilla. El tercero es Paco “el decorador”,  vitoriano, quien no faltaba al bar cuando sus ocupaciones laborales le traían a Mondragón


urtarrila 14, 2024

Podcast. 1924 URTEARI HASIERA EMANEZ. Podcast


Jesus Trincado

“1924. urteari hasiera emanez ” ipini diot izenburua gaurko argazkiari. Eta hain zuzen ere, duela ehun urte Arrasaten emandako albiste bati dagokio erretratoa. Konkretuki Jesus Trincado Baños arrasatearrak Donostiako egunkari baten titularrak irabazi baitzituen, “Un gran artista” zioena. Jesus Trincado arrasatear peto-peto horietakoa izan zen, 1909an jaioa.

Baina 2024an sartu berri garenez, begira dezagun zer gertatzen zen Arrasaten duela mende oso bateko urtarril hartan.

===================.

Primo de Riveraren diktadurapean bizi zen  estatuan, eta noski Arrasateko udaletxera ere horren eragina heldu zen. Direktorioaren agindupera osatu zen udala eta 1923ko urritik Melkiades Jauregibarria zen alkatea. Udal kudeaketan 1924. urteari, beraz, Jauregibarriarekin eman zitzaion ongi etorria. Diodan, dena den, urte hartako martxoan, beste agindu baten bitartez Dagoberto Resustak hartu zuen agintaritza udaletxean.

Prentsara jo dut, 1924ko hasieran Arrasaten zer bizi zen jakiteko. Eta honako albiste honekin egin dut topo, urteari hasiera ematen ziona: Biteriko lorategiak bertan behera utzita zeuden. Bai, Udalak ez bide zien arreta handirik ipintzen eta umeteriak txikizioak egiten zituen jolaserako orduetan. Arrasateko korrespontsalak gogoratzen zuen moduan, Pedro Biteriri ere zor zitzaion Azoka Plaza eta zioenez urte hartan 8.000 pezeta garbiko irabaziak utziko zituen zergen bitartez; eta bere idazkia amaitzeko galdetzen zuen kazetariak: ezin al du Udalak diru horretatik apur bat zaintzaile bat kontratatzean inbertitu?

===================.

1924 urteko Errege Egunean -Arrasaten diru biltze bat egin zen. Helburua Txinako umeen aldeko laguntza eragitea zen, eta horretarako auzoz auzo eta kalez kale ibili ziren ume arrasatear biltzaileak txinatar erara jantzi ziren eta, kronikak dioenez, diru kopuru handi lortu zen.

Diruarekin pozik geratuko zen beste bat Jose Otxoa txistularia izan zen, udal funtzionario izendatu berria. Ordura arteko txistulari titularrak 210 pezeta kobratzen zituen urtero, eta berari urtarrilaren 7ko udal bilkura osoak soldata 260 pezetatan jartzen erabaki zuen.

Urtarrilaren 7ko bilkuran ere Udalak herriko bolatokia eta frontoiaren urteko kudeaketa enkantean jarri zituen. Bolatokiaren zerbitzua Antonio Madinabeitiak eraman zuen 102 pezetatan, eta frontoian Juan Zaitegik 125  pezetaren truke.

Eta urtarrilaren 13an egundo haize boladak izan bide ziren Arrasateko inguruetan; teilak haizetik zihoazen eta jendea arrisku handirekin ibiltzen zen kaleetan. Kalterik handiena Maala futbol zelaiaren inguruan eman zen. ELMA enpresa sortu berriaren tailerreko teilatua haizeak metro batera altxatu zuen eta eraikina behera erori zen. Kalteak 10.000 pezetatan baloratu ziren. Zorionez ez zen kalte pertsonalik gertatu.

===================.

Duela mende osoko Arrasate hartako giroaren gaineko ideia egiten jarraitzeko, diodan, urtarrilaren 13an pilota partidua izan zela, Afrikan zeuden herriko soldaduen premiak arintzearen alde. Mondragones II eta Velez de Mendizabal aritu ziren Zarraoa eta Zestonaren kontra. Lehenek irabazi zuten samur. 165 pezeta bildu ziren, eta diru biltzaileak Faustina Arregi, Narzisa Ayastuy eta Maria Isasi andereñoak izan ziren.

Eta urtarrilaren 13an futbolean Club Deportivo Mondragónek Bergarako Alkartasunaren kontra jokatu zuen Maalako futbol zelaian. Mondrak honako ekipoa azaldu zuen: Madinabeitia; Herrera, Azkoaga; Arregi, Zabarte, Mondragón; Mendizabal, Oianguren, Orobengoa, Ubago eta Zarraoa. Etxekoek irabazi zuten 1-0, Herrerak penaltyz sartutako golari esker.

Intzidentzia larriak izan bide ziren arbitroak jokalari bana kanporatu baitzituen, euren arteko liskarrarengatik. Kanporatutako arrasatearra Azkoaga izan zen. Kronika egileak dioenez, Bergarako jarraitzaileek bortizki erreakzionatu zuten eta guardia zibilek interbenitu behar izan zuten iskanbila handiagoetara ez pasatzeko.

Baina egun haietako albisteen artetik gehien atsegin izan dudana, herriko neskei egiten zitzaien deialdiarekin du zerikusirik. Club Deportivo Mondragonek dei berezia egiten zien neska arrasatearrei, kirolaren praktikarako izena eman zezaten; eta klubak agintzen zuen, futbolaren praktikarako ez ezik, tenis eta mendizaletasunari eragiteko ere bitartekoak ipiniko zituela.

Deialdi garrantzitsua, bai horixe!

urtarrila 09, 2024

GERRAN IBILTZEKO BAIMENAK - SALVOCONDUCTOS DE GUERRA


Rigoberto Aranzabal Aranzabal arrasatearra XX. mendearen lehen erdiko Arrasateko mediku bat izan zen, garaikideek oso estimatua. Maximo Aranzabalen semea zen, eta karrikiritarren zuzeneko lehengusua.

Gaurko argazkiek darakuskite gerra garaian handik eta hemendik ibili zela Rigoberto bere zientzia aplikatzen. Horretarako baimenak behar zituen,  eta horiexek dira gaur dakartzadanak.

Frankistak Arrasatera sartu aurretik dago sinatua goikoa. Besteak, ordea, herria  behin erori ondoren. Langraiz Okara joan ahal izateko idazkiaren atze aldean agertzen diren izenetako bi zaizkit ezagunak: Joakin Urrutia, Garagartzako apaiza; Joakin Alkorta, Uribarri auzoko apaiza. Biak franko zaleak. Zertara zihoazen Langraizera? Miranda de Ebron kontzentrazio esparru bat zela ezaguna da, baina Langraiz Okakoa ez zen martxan 1940ra arte jarri. Ziurrenik, presondegiko arrasatearren bat bisitatzera joango zen apaizekin.

ARGAZKIAK ETA KOMENTARIOAK: JOSEMARI VELEZ DE MENDIZABAL

El mondragonés Rigoberto Aranzabal Aranzabal fue un médico de la primera mitad del siglo XX que ejerció en su pueblo natal, muy apreciado por sus contemporáneos. Era hijo de Máximo Aranzabal y, directamente primo de los Karrikiri.

Las fotos de hoy muestran que durante la guerra, Rigoberto estuvo de aquí para allá aplicando sus conocimientos de galeno. Para eso necesitaba autorizaciones, que son las tres que se pueden ver.

El de arriba está firmado antes de la entrada de los franquistas a Mondragón. Los otros, sin embargo, una vez tomada la villa. Me son familiares dos de los nombres que aparecen en la parte de atrás del salvoconducto para poder ir a Nanclares de la Oca: Joaquín Urrutia, cura de Garagarza; Joaquín Alkorta, cura del barrio de Uribarri. Los dos franquistas. ¿A qué iban a Nanclares de Oca? Es conocido que existió un campo de concentración en Miranda de Ebro, pero el de Nanclares de Oca (Gárabo) no se puso en marcha hasta 1940. Muy probablemente viajaría acompañado de los sacerdotes para visitar a algún mondragonés preso.












 

urtarrila 02, 2024

MONDRAGONES HIRU ATANOREN KONTRA - MONDRAGONÉS CONTRA TRES ATANOS

 


Argazkia 1925eko urrikoa da, Eibarren aterata, x batekin markatuta dagoen pilotariaren ezkontza agurreko bazkarian. Atano II zen ezkontzera zihoana, eta orduko eskuko pilotaririk ospetsuenak bildu ziren bazkarira adiskidetasuna erakusteko:

Eserita ezkerretik: Ulazia, Marino, Mondragonés, Errasti, Txapasta, Zabala II eta Artamendi.

Zutik ezkerretik: Artazo II, Irureta, Atano II, Atano III eta Altuna.

Sekulako pilotari sorta ederra!

Garai hartan Mondragonés-Atano III-ren arteko lehia zen nagusi, artean txapelduna arrasatearra bazen ere, 1916tik. 1926 urteari egundoko partidu batekin eman zitzaion hasiera, urtarrilaren 1enean, Bergarako pilota lekuan: Zabala II-Mondragonés / Atano II, Atano III eta Atano IV.ren aurka. Frontoia jendez lepo zegoen, Euskal Herriko hainbat tokitatik iritsita. Katedrak 20-15 kantatu zuen arrasatearraren alde jokoari ekin aurretik.

Adituak ez ziren okertu, Zabala eta Mondragonés gertatu baitziren garaile, 22-13. Kronikek ziotenez, urte askotxoko erregetza geratzen zitzaion artean Juan Bautista Azkarateri.

ARGAZKIA ETA KOMENTARIOAK: JOSEMARI VELEZ DE MENDIZABAL

La foto es de octubre de 1925, en Eibar, durante la comida de despedida de soltero del pelotari marcado con una x. Quien se casaba era Atano II, y  los pelotaris de mano más famosos de la época se acercaron a testimoniarle su amistad:

Sentados por la izquierda: Ulazia, Marino, Mondragonés, Errasti, Txapasta, Zabala II y Artamendi.

De pie por la izquierda: Artazo II, Irureta, Atano II, Atano III y Altuna.

¡Vaya plantel de pelotaris!

En aquel entonces existía gran rivalidad entre Mondragonés y Atano III, aunque el campeón seguía siendo el arrasatearra, desde 1916. El año 1926 comenzó con un gran partido, celebrado  el 1 de enero en el frontón de Bergara: Zabala II-Mondragonés / Atano II, Atano III y Atano IV. El frontón estaba a rebosar de gente, llegada desde muchos puntos de Euskal Herria. La cátedra antes de comenzar el juego cantó 20-15 a favor del mondragonés  y su pareja.

Los expertos no se equivocaron porque Zabala y Mondragonés se impusieron, 22-13. Según las crónicas, a Juan Bautista Azkarate le quedaban todavía muchos años de reinado.

ARRASATEKO PILOTARI BURUZ GEHIAGO JAKITEKO / PARA SABER MÁS DE LA PELOTA EN MONDRAGÓN

https://txemax3.blogspot.com/2021/05/pilota-arrasaten-istorioak.html